Pojęcie wartości diagnostycznej

Przed przystąpieniem do omówienia zagadnień wiążących się bezpośrednio z wartością diagnostyczną identyfikacji osmologicznej, wskazać należy, że problem ten, jak i szeroka (wielokrotnie burzliwa) dyskusja na ten temat, powstały zawsze, gdy jawiła się konieczność wyrażenia opinii w przedmiocie wykorzystania wyników badań osmologicznych, jako dowodu w procesie karnym. Pytanie o ocenę wartości diagnostycznej badań osmologicznych jest, jak wiadomo, jednym z rutynowych pytań kierowanym przez sąd, strony procesowe lub ich przedstawicieli do biegłych z zakresu osmologii. Przy czym, stawiając to pytanie, nie precyzuje się w ogóle oczekiwań. Nie wiadomo najczęściej, czy oczekuje się podania konkretnych wartości liczbowych - wyliczonych przy pomocy ustalonych wzorów matematycznych, czy też o przedstawienie rankingu metod kryminalistycznych lub innego typu skalę, czy w końcu tylko o zwykły opis metody z wychwyceniem jej mocnych i słabych stron.

Pojęcie wartości diagnostycznej badań osmologicznych w rozumieniu prawników jest bardzo zróżnicowane, a tym samym mało precyzyjne. Jako wartości diagnostyczne podawane są bardzo różne parametry, jak np. współczynniki identyfikacji pozytywnej i negatywnej, albo prosty odsetek wskazań poprawnych lub fałszywych w warunkach kontrolowanego eksperymentu lub nawet teoretycznie obliczone prawdopodobieństwo przypadkowych wskazań psa. Ten ostatni wskaźnik nie jest ani wykluczeniem możliwości przypadkowych wskazań psów w danej sprawie, ani wartością diagnostyczną metody w ścisłym tego słowa rozumieniu, a jedynie pewnym wskaźnikiem pomocniczym. Obliczenia takie mogą być, bowiem dokonane zarówno bez psów, jak i bez zapachów. Bardzo proste odwrócenie tak wyliczonego prawdopodobieństwa przypadkowości, co szczególnie należy podkreślić nie jest ani potwierdzeniem, ani pewnością prawidłowości wskazań psów. Nie powinno się też na tej podstawie wywodzić wniosków, co do wartości diagnostycznej tych badań. Obliczenie prawdopodobieństwa pewności wskazań lub błędu w konkretnej sprawie sądowej wydaje się niemożliwe, ponieważ nie dysponujemy precyzyjnymi parametrami wyjściowymi (szacowaniem częstości różnego typu błędów popełnianych przez psy użyte do rozpoznania podejrzanego na podstawie zapachu dowodowego^[2]). Do wielokrotnie podawanych przykładów spraw sądowych, w których wynik badań osmologicznych stał w sprzeczności z ustaleniami faktycznymi (np. na podstawie przyznania się do sprawstwa innych osób niż wskazane przez psy na podstawie zgodności zapachowej), należy podchodzić z ogromną rezerwą, ponieważ nie wiadomo, co faktycznie zawierał zapach dowodowy, a ponadto trzeba brać pod uwagę, iż fakt istnienia podobieństwa zapachu dowodowego i porównawczego, nie jest w żadnym wypadku równoznaczny ze sprawstwem przestępstwa i nigdy jako takie potraktowane być nie może.

wartość diagnostyczna