Określanie wartości diagnostycznej cz. I

Dotychczas w literaturze krajowej było niewiele oficjalnie opublikowanych danych odnoszących się do dokładności metody badań osmologicznych i liczby błędów popełnianych przez psy w trakcie identyfikacji zapachów. Brak możliwości dotarcia do krajowych badań naukowych (lub brak takich badań w ogóle) rodził konieczność poszukiwania doniesień na ten temat w literaturze zagranicznej. Przy czym doniesienia zagraniczne z reguły wykorzystywano na poparcie tezy o niskiej wartości diagnostycznej tego typu badań^[1]. Co prawda z literatury zagranicznej^[2] mógłby wynikać wysoki odsetek błędnych wskazań przez psy, to jednak cytowanych badań zagranicznych nie można bezkrytycznie odnosić do metodyki realizowanych badań osmologicznych w naszym kraju. Z jednej strony badania te różnią się między sobą (w zakresie metodyki ich prowadzenia), a z drugiej strony odnoszą się one do różnych i pojedynczych, lecz oderwanych najczęściej od realiów procesowych, układów eksperymentalnych.

A oto kilka przykładów badań eksperymentalnych zmierzających do wyznaczenia wartości diagnostycznej identyfikacji osmologicznej:

Brisbin i Austad^[3] w 1991 r. w warunkach dalekich od procesowego kontekstu wykazali, że psy rozpoznawały prawidłowo w 93,1%30 sekund. Badania prowadzono po upływie 24 godzin od naniesienia śladów na kształtowniki. Ślady były testowane w ciągu selekcyjnym na tle materiałów nie zawierających żadnego zapachu. W badaniach śladów pobranych również z dłoni przewodników psów na tle materiałów zawierających zapachy innych osób, psy uzyskały 75,7% reakcji pozytywnych. Przeprowadzone testy dały wyniki odbiegające od przypadkowości z prawdopodobieństwem równym odpowiednio 0,001 i 0,01 - czyli istotnym statystycznie.

Settle i współpracownicy^[4] w 1994 r., w jednym z przeprowadzonych eksperymentów, pobierali ślady zapachowe na bawełniane pochłaniacze. Materiały pobierano z różnych części ciała przez okres 30 minut. Zabezpieczone materiały od osób przechowywano w słoikach przez okres 2-4 dni, zanim przystąpiono do eksperymentów. W drugim zaś doświadczeniu materiały zapachowe pobierano od osób na stalowe kształtowniki przez okres 5 minut. Autorzy ci otrzymali 80 % poprawnych reakcji w pierwszym eksperymencie i 85 % w drugim. Prawdopodobieństwo przypadkowości w obu eksperymentach, przy ciągu selekcyjnym złożonym z sześciu stanowisk, było mniejsze niż 0,001 - również istotnym statystycznie.

Gorsze wyniki w zakresie poprawnych identyfikacji w tym samym roku otrzymali Schoon i De Bruin^[5]. Pobierali oni materiały zapachowe od osób na metalowe kształtowniki przez okres 3 minut. Eksperyment wykonywali tego samego dnia, co pobranie materiałów zapachowych. Na podstawie przeprowadzonych eksperymentów wykazali 75% poprawnych identyfikacji w odniesieniu do materiałów pobranych od osób, które były wcześniej dobrze znane psom, 67% poprawnych identyfikacji w odniesieniu do materiałów często wykorzystywanych w eksperymentach oraz zaledwie 25% poprawnych odpowiedzi w odniesieniu do materiałów pobranych od osób zupełnie psom nieznanych. O czym świadczą powyższe wyniki? Na pewno o dobrej „pamięci węchowej" psów i być może o postawieniu psom wymagań przekraczających ich możliwości lub też o zastosowaniu układów eksperymentalnych, nie do końca zgodnych z wypracowanymi u nich (w wyniku tresury) odruchami warunkowania instrumentalnego.

Ciąg dalszy w części II ...

[1] Wójcikiewicz J.: Glosa do wyroku Sądu Najwyższego...- op. cit., także: Widacki J.: Kilka uwag o identyfikacji zapachów ludzkich przez psa na użytek procesu karnego, „Palestra" 1998, nr 11-12/98, s. 102-108, także: Kryminalistyka - praca zbiorowa pod red. Widackiego J., Wydawnictwo CH BECK, Warszawa 1999.

[2] Schoon G.A.A., De Bruin J.C.: The ability of dogs to recognize and cross-match human odours, Forensic Science International 69 (1994), s. 111-118; także: Schoon G.A.A.: A First Assessment of the Reliability of an Improved Scent Identification Line-up, Jorurnal of Forensic Sciences 1998; (1), s.70-75.

[3] Brisbin jr. L., Austad S. N.: Testing the individual odour theory of canine olfaction, „Animal Behaviour" 1991, 42, 63 - 69.

[4] Settle R.H., Sommerville B.A., McCormick J., Broom D.: Human scent matching using specially trained dogs, „Animal Behaviour" 1994, 48, s. 1443-1448;

[5] Schoon G.A.A., De Bruin J.C.: The ability of dogs to recognize and cross-match human odours, Forensic Science International 69 (1994), s. 111-118.

wartość diagnostyczna